​

موضوع دیگر در بحث میزان اعمال، این است که اعمال با چه معیار و ملاکی سنجیده وارزش گذاری می‌شود .مثلاً چه اعمالی دارای یک کیلو وزن و چه اعمالی دارای یک مثقال وزن هستند؟

امام صادق علیه‌السلام در پاسخ به این سوال می‌فرماید: «هم الانبیاء و الاوصیاء» هرچه اعمال ما به اعمال انبیاء و اولیای الهی شبیه‌تر و نزدیکتر باشد وزین‌تر هم خواهد بود. 

منبع: (تفسیر احسن الحدیث ،ج 6،،518، این روایت از ابن شهر آشوب و کافی هم نقل شده است)

از طرفی گفته شده، تمام اعمال انسان‌ها در قیامت بر اساس اعمال رسول خدا (صلی الله علیه واله) و امیرالمومنین (علیه السلام) و ائمه معصومین (علیهم السلام) اندازه گیری می شود.

به عنوان مثال نماز هر کس را با نماز امیرالمومنین می سنجند، به هر اندازه ای که در وجود او از نماز امیرالمومنین (علیه السلام) وجود داشت، به همان اندازه به خدا نزدیک‌تر بوده و مشمول رحمت و انعام او قرار می گیرد.

در «بحار الانوار» از امام صادق(علیه السلام) در پاسخ سؤال از تفسیر آیه «وَ نَضَعُ الْمَوازِیْنَ الْقِسْطَ» چنین می خوانیم: وَ الْمَوازِیْنُ الأَنْبِیاءُ وَ الأَوْصِیاءُ وَ مِنَ الْخَلْقِ مَنْ یَدْخُلُ الْجَنَّةَ بِغَیْرِ حِساب!: «میزان سنجش در آن روز پیامبران و اوصیای آنها هستند و از مردم کسانی می باشند که بدون حساب وارد بهشت می شوند»! (یعنی کسانی که در پرونده اعمال آنها نقطه تاریکی وجود ندارد). و در روایت دیگری چنین نقل شده است: إِنَّ أَمِیْرَ الْمُؤْمِنِیْنَ وَ الأَئِمَّةَ مِنْ ذُرِّیَّتِهِ هُمُ الْمَوازِیْنُ: «یعنی امیر مؤمنان و امامان از فرزندان او ترازوهای سنجش اند».

و در یکی از زیارات مطلقه امیر مؤمنان علی(علیه السلام) می خوانیم: اَلسَّلامُ عَلی مِیْزانِ الأَعْمال:«سلام بر میزان سنجش اعمال»! در واقع مردان و زنان نمونه جهان، مقیاس های سنجش اعمال انسان ها هستند و هر کس به آن اندازه که به آنها شباهت دارد، وزن دارد، و آنها که از ایشان بیگانه اند، کم وزن یا بی وزنند.

حتی در این جهان نیز دوستان خدا مقیاس سنجشند، ولی از آنجا که بسیاری از حقایق در این عالم در پرده ابهام می ماند، و در روز قیامت که به مقتضای «وَ بَرَزُوا لِلّهِ الْواحِدِ الْقَهّار» روز بروز و ظهور است این واقعیت ها آشکار می گردد. و از اینجا روشن می شود که: چرا «موازین» جمع بسته شده است، زیرا اولیای حق که ترازوهای سنجشند، متعددند. این احتمال نیز وجود دارد که هر کدام از آنها در صفتی ممتاز بوده اند، بنابراین، هر یک میزان سنجش یکی از صفات و اعمال آدمی هستند و چون اعمال و صفات انسان ها مختلف است، الگوها و ترازوهای سنجش نیز باید مختلف باشد. و نیز از اینجا روشن می شود که: آنچه در بعضی از روایات مانند روایتی از امام صادق(علیه السلام) وارد شده که پرسیدند: ما مَعْنَی الْمِیْزانِ قالَ الْعَدْلُ: «معنی میزان چیست؟ فرمود: عدل است»

آیه مبارکه 9 سوره اعراف می فرماید:

وَمَنْ خَفَّتْ مَوَازِينُهُ فَأُولَٰئِكَ الَّذِينَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ بِمَا كَانُوا بِآيَاتِنَا يَظْلِمُونَ

 میزان و وسیله سنجش در این روز قیامت حق است. پس کسانی که کفه ترازوی اعمال خوبشان سبک شد پس آن‌ها کسانی هستند که بر خود زیان وارد کردند بر اساس ظلمی که به آیات ما مرتکب شدند.

همچنین درآیات  6 تا 11 سوره القارعه می فرماید:

 فَأَمَّا مَن ثَقُلَتْ مَوَازِينُهُ (6) فَهُوَ فِي عِيشَةٍ رَّاضِيَةٍ (7) وَأَمَّا مَنْ خَفَّتْ مَوَازِينُهُ (8) فَأُمُّهُ هَاوِيَةٌ (9) وَمَا أَدْرَاكَ مَا هِيَهْ (10) نَارٌ حَامِيَةٌ (11)

 اما کسی که کفه ترازوی عملش “عمل خوبش” سنگین ترآمد پس او در یک زندگی رضایتمندانه خواهد زیست و اما کسی که کفه ترازوی عملش سبک آمد پس جایگاهش هاویه خواهد بود و تو چه می دانی که هاویه چیست؟ آتشی است سوزان و داغ.

آیات فوق مبین این مطلب هستند که اعمال انسان بعد وجودی داشته و سبک و سنگین می شوند، سبک است یعنی نورانیت ندارد و از کمال و آثار وجودی خالی است، سنگین است یعنی نورانی است و منشا آثاری لذت بخش از نوع خودش. این روایت ماهیت میزان را بیان می دارد.